Door Adelijn van Huis

Een tijdje geleden keek ik in het lesboek Latijn van mijn dochter. Het boek was rijk geïllustreerd met afbeeldingen in kleur, schilderijen die een beeld geven van hoe het was in de tijd van de Romeinen. Op veel van die schilderijen waren vrouwen te zien. Ik schrok van wat ik zag. Ineens voelde ik hoe die afbeeldingen niet alleen iets zeggen over het verleden, maar me ook iets vertellen over vrouw zijn, hoe je geacht wordt te zijn als vrouw. Ik voelde me aangesproken; en niet op een prettige manier. Als vrouw en als moeder van een dochter van 14.

Door Ingemarie Sam

Recent is er een nieuwe reviewstudie gepubliceerd over VTS in medisch onderwijs. Het bevat een overzicht tot en met november 2022 van het gebruik van de methode in geneeskundeopleidingen over de hele wereld. Onderzocht werden elf studies. Geconcludeerd werd dat via VTS inderdaad aan klinische competenties kan worden gewerkt (Cerqueira et al., 2023). Om die reden zou volgens de auteurs, inzet van VTS een goede toevoeging aan het medische curriculum zijn. Onderwijsdoelen waaraan volgens de studie via VTS gewerkt zou kunnen worden zijn vooral het leren openstaan voor ambiguïteit en het ontwikkelen van observatievermogen, visuele analysevaardigheden. Ook empathie is in dit verband genoemd.

Door Michal Butink

Leren over inclusie is een proces van bewustwording. En dit proces is interessant. Laatst zei iemand na afloop van de training ‘van Safe naar Brave, “Ik voel dat er iets is verschoven in mijn hoofd.” Ik denk dat het ook zo werkt. Ik kan me nog heel goed een eerste (bewuste) verschuiving in mijn eigen hoofd herinneren. Het is jaren geleden tijdens Sinterklaas. De discussie waarde al rond maar was nog niet zo stevig als nu.

Door Laura Koop

VTS en seksualiteit lijken op het eerste gezicht weinig met elkaar te maken te hebben. Toch zijn het in mijn ogen twee onderwerpen die elkaar raken. Zelfvertrouwen in de eigen waarneming, communicatie en interpretatie, navigeren van emoties en gedachtes – dit zijn allemaal competenties die in het spel zijn bij zowel VTS, als bij (het leren over) seksualiteit. Verder zijn het allebei thema’s die me persoonlijk enorm interesseren.

Door Ingemarie Sam

Ingemarie Sam werkt bij Tilburg University en doet sinds 2020 promotieonderzoek naar VTS. Onderwerp is het mogelijke effect van VTS op het empathisch vermogen van rechtenstudenten. Onderdeel van het onderzoek is het bestuderen van literatuur over VTS. In een korte serie columns deelt Ingemarie enkele van haar bevindingen. Deze keer staat zij stil bij de enorme groei van het gebruik van VTS over de hele wereld en de publicaties daarover.

Door Adelijn van Huis

Aan de afgelopen basistraining nam een medisch specialist deel. Parafraseren vond deze persoon echt een lastige klus. Nu klopt dat ook. Parafraseren is misschien wel het aller moeilijkste onderdeel van VTS – je eigen ideeën en oordelen naast je neer leggen en jezelf volledig op de ander richten door met aandacht te luisteren. Om dat wat je hoort vervolgens in eigen woorden terug te geven. Het is een vaardigheid die je alleen kunt verwerven door tijd en oefening. En het is een luisterhouding die voor velen ongebruikelijk is. Vaak zijn we vooral bezig met wachten op een gaatje om te kunnen zeggen wat we zelf willen inbrengen. Luisteren naar wat een ander zegt schiet er dan bij in.

Door Ingemarie Sam

Ingemarie Sam werkt bij Tilburg University en Fontys Hogeschool voor de Kunsten in Tilburg en doet sinds 2020 promotieonderzoek naar VTS. Onderwerp is het mogelijke effect van VTS op het empathisch vermogen van rechtenstudenten. Onderdeel van het onderzoek is het bestuderen van literatuur over VTS. In een korte serie columns deelt Ingemarie enkele van haar bevindingen met ons. Deze keer staat ze stil bij het verschil tussen het gebruik van reproducties en origineel werk.

Door Adelijn van Huis

Het jaarlijkse VTS-symposium op 3 juni jl. was een energieke en gevulde middag met een afwisselend programma, aansprekende sprekers en tijd voor intervisie. Joan Windzak, oprichter van de kinderboekwinkel EduCulture, sprak over de manier waarop zij aankijkt tegen inclusieve kinderboeken. Ze deelde met ons wat zij een goed kinderboek vindt en tekende daarbij aan dat ze spreekt vanuit haar eigen kennis en ervaring, en niet ‘de waarheid’ verkondigt. Paola de Bruijn lichtte toe in welke context zij werkt en onderzoek doet. Ze nam de aanwezigen mee in haar werkwijze met de XTRA vragen. Aan verschillende tafels is gesproken over het werk, over eenieder en over de vragen. Het prikkelde om te zien hoe Paola VTS inzet en aanvult om haar studenten toe te rusten voor de uitdagingen waar zij als sociaal werker voor zullen staan. Haar verhaal en werkwijze opende luikjes in het hoofd.

Door Adelijn van Huis


Mariëlle Osté, docent media bij Nimeto, constateerde een verrassend resultaat nadat ze haar MBO studenten zelf VTS gesprekken liet leiden. De meer verlegen studenten kwamen - zoals verwacht - goed uit de verf. De onverwachte opbrengst kwam van de mondige studenten. Zij bleken empathie op te brengen voor de gespreksleiders die het griezelig vonden. Anekdotisch bewijs. Maar toch: twee vliegen in één klap! In een eerder artikel deed Adelijn verslag van haar bezoek aan een les, dat kun je hier lezen.

Door Lonneke Jager

Al mijn hele leven houd ik enorm van dieren. Ik heb een bachelor in Animal Science en wil mensen graag bewust maken van hun positie in de natuur. En dus ook hun positie ten opzichte van dieren; mensen zijn ten slotte ook dieren! Mijn passie voor dieren ligt aan de basis van de masterthesis die ik schreef in het kader van mijn studie Communication, Health, and Life Sciences in Wageningen. De titel is “Increasing Perceived Closeness to Zoo Animals through Conversations”. Ik heb onderzocht of het voeren van VTS gesprekken over dierentuindieren met bezoekers, hun empathie - voor zowel mens als dier - opwekt of verandert.

Een zoektocht naar hoe het kijken naar kunst het onderwijs op een middelbare school kan versterken

Door Kim van Vlerken

Afgelopen maart bezocht ik met mijn examenklassen Tekenen het Rijksmuseum. Ik leidde hen rond en gaf ze een kijkopdracht. Vooraf formuleerden ze een eigen leerdoel, ter plekke bekeken ze een kunstwerk en achteraf voerden ze met een medeleerling daarover een gesprek. Eén van mijn leerlingen uit VWO 5 beschreef haar ervaring: Mijn leerdoel was om kunst te bekijken en het verhaal erachter te ontdekken. Dat lukte me, maar ik kreeg ook nieuwe inzichten tijdens het gesprek daarna. Ik denk dat dit vrije het mooie is aan kunst, dat de kunstenaar de controle loslaat zodra het werk af is. De kunstenaar levert werk en wat de kijkers ermee doen is aan hen. Haar reflectie raakte me, vooral omdat ik hierin een belangrijke kern van Visual Thinking Strategies (VTS) herkende.  

Door Adelijn van Huis

Bij de opleiding Media en Communicatie op Nimeto werkt Mariëlle Oste als docent documentaire fotografie en docent Nederlands. Nimeto is een beroepsopleiding en omschrijft zichzelf als ‘de vakschool voor creatieve ruimtemakers’. In het hart van het gebouw, dichtbij de receptie, is een open ruimte waar werktafels en apparatuur staan. Het voelt als een studio of atelier: hier worden dingen gemaakt. Ik ga op bezoek bij Mariëlle omdat zij een keuzedeel ontwikkelde waarbinnen VTS een prominente plaats inneemt. Het heet ‘onderzoekend kijken’.

Door Adelijn van Huis

‘Ik zie jullie ineens als andere mensen!’ zegt een cursist, terwijl ze vol verwondering een handbeweging maakt. Wij zijn haar poefkonijnen tijdens een VTS training. Ze licht toe dat ze tijdens het gesprek ervoer dat er zoveel ruimte was - voor ons - om te vertellen wat wij zélf wilden vertellen. En dat we om die reden als ‘anders’ en ‘nieuw’ voor haar verschenen. Nog net geen aliens’ grapt ze later. Nu ken ik haar niet, het is de eerste keer dat ik haar ontmoet, maar de overige mensen in de groep zijn haar naaste collega’s. Dus dat ‘anders worden’ is best opmerkelijk.  

Door Annemijn Gruisen

Vorig jaar rond deze tijd liep ik als Humanistisch Geestelijk Verzorger in opleiding stage in een instelling voor Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) in het Westland. Gedurende mijn stage heb ik dankbaar gebruik gemaakt van VTS, om met cliënten in gesprek te gaan over kunst.

Over het begin, cultuurverschillen, gesprekken, houvast en afscheid

Door Florentine Peijnenburg

Het begon allemaal in het Minneapolis Institute of Arts (MIA) in Amerika waar ik als ‘dedicated VTS practioner’ gesprekken voerde in het museum en op scholen. Dat was rond 2002, de pioniersjaren van VTS. Een herinnering die me altijd is bijgebleven is dat ik tijdens een rondleiding op een zondagochtend een jongen herkende van een school die ik had bezocht.

Reflectie op een pilot met het lezen van prentenboeken - in samenwerking met Room for All

Door Ellie van den Bomen

Ruim twee jaar geleden begon ik met onderzoek naar de relatie tussen VTS en taal. Reden voor deze zoektocht is het sterke vermoeden dat kijken naar kunst en daarover praten met VTS de taalontwikkeling positief beïnvloedt. In een VTS gesprek leren kinderen hoe ze betekenis kunnen geven aan beelden door erover te praten. Bij begrijpend lezen draait het eveneens om - al lezend - betekenis te geven.

Verruiming of vernauwing van het vrije kijken en denken?

Door Erica Meijerman

VTS-gespreksleider: “Wat gebeurt er in deze afbeelding?”

Deelnemer 1: “Ik zie voorwerpen op dezelfde manier weergegeven. En nu ik zo zit te kijken, vraag ik me af waaraan je nu kunt zien wat hier de appel en wat hier nu de peer is.”

VTS-gespreksleider: “Je kijkt naar het schilderij en je oog wordt getrokken naar de objecten die erop staan en je vraagt je af wat nu de peer en de appel is.”

Deelnemer 1: “Ja, precies. Er staat namelijk op het bordje dat er appels en peren staan. En nu vraag ik me af wat dan de appel of de peer is.”

Terugblik op symposium VTS en inclusie

Door Adelijn van Huis

18 mei vond het symposium over VTS en inclusie plaats. Het was een rijk gevulde dag, met een mooie opkomst, en een goede energie. Voorafgaand aan het symposium verdiepten we ons met een team van VTS trainers en coaches met wie we intensief samenwerken in inclusie. We namen deel aan trainingen van externe experts, lazen boeken en voerden gesprekken met elkaar. Over de vraag hoe inclusief VTS is, hoe een inclusief VTS gesprek er uit zou kunnen zien, en hoe je maatschappelijke bepaaldheid als mens, je rol als gespreksleider beïnvloedt. Maar, zoals dat gaat, in ieder geval bij mij, weet je achteraf precies wat je eigenlijk had willen doen. Want was eigenlijk onze intentie met het symposium? Waarom vinden we inclusie zo’n belangrijk onderwerp? Hieronder volgt een persoonlijke reflectie op de dag.

Door Anita Kuipers

Na 10 jaar werkzaam te zijn geweest als medewerker educatie bij de Musea Zutphen maakte ik eind vorig jaar de overstap naar muZIEum in Nijmegen. In dit museum kunnen bezoekers ervaren hoe het is om blind of slechtziend te zijn. Je gaat hier letterlijk het donker in. Daar waar het in Zutphen over zien gaat, staan in muZIEum al je andere zintuigen centraal. Misschien vraag je je nu af wat VTS hier mee te maken heeft. Daarvoor moeten we terug in de tijd.

‘Papa komt thuis. Dit is mijn denken.’

Door Nanja Ruiter

Wat zou het effect zijn op de taalontwikkeling wanneer laaggeletterde cursisten ruim twee maanden lang een tot twee VTS-gesprekken per week zouden voeren? Ik nam de proef op de som tijdens alfabetiseringslessen met een vaste groep van ongeveer tien cursisten. De cursisten deden ervaring op met VTS en ik ontdekte wat VTS te bieden heeft voor mijn cursisten.