Over promotieonderzoek bij Tilburg University

Door Ingemarie Sam

In de afgelopen edities van de nieuwsbrief heb ik jullie meegenomen in het literatuuronderzoek van mijn promotieonderzoek naar VTS. Ik schreef over de pareltjes die ik daarbij tegenkwam, o.a. het proefschrift van Abigail Housen. Ook beschreef ik de enorme groei die het onderzoek naar VTS kenmerkt wereldwijd, qua aantal studies en plekken op de wereld waar dat gebeurt. Deze column gaat over mijn eigen onderzoek. Ik kijk terug en vooruit, en licht een tip van de sluier op over waarom VTS belangrijk is voor iedereen, en voor juristen in het bijzonder.

Sinds 2020 doe ik bij Tilburg University promotieonderzoek naar hoe VTS het empathisch vermogen van rechtenstudenten zou kunnen beïnvloeden. In de jaren ervoor heb ik op de universiteit een aantal pilots met VTS georganiseerd, binnen en buiten het reguliere onderwijs, onder andere in het extra programma Outreaching dat de universiteit voor excellente studenten organiseert. VTS Nederland, vooral Florentine Peijnenburg en Adelijn van Huis, verzorgde in die tijd de sessies en ook collega Josette Jacobs van Wageningen University hielp mee. Hun expertise was heel waardevol in een tijd waarin ik me als beginnend VTS-facilitator nog niet zeker genoeg voelde om een sessie te leiden. Uit een evaluatie van deze pilots met VTS bleek, dat gedegen promotieonderzoek noodzakelijk was om met VTS verder te kunnen op de universiteit.

Een van de docenten, nu mijn copromotor en voor haar pensionering universitair docent Retorica, mr.dr. Maria IJzermans, verzorgde eerder in een studieprogramma over VTS van Studium Generale een lezing. Ze sprak over waarom het zien van verschillende perspectieven voor juristen zo belangrijk is bij het analyseren van complexe situaties. Maria deelde mijn enthousiasme over VTS en ze hielp mij met de formulering van een onderzoeksvoorstel. Het werd door de rechtenfaculteit, Tilburg Law School, in het voorjaar van 2021 formeel goedgekeurd.

Een van de professoren die ook vice-decaan onderwijs was, prof. Maurice Adams, werd mijn promotor. Een tweede copromotor zochten we in de sociaal-wetenschappelijke hoek omdat we besloten te focussen op empathie voor rechtenstudenten. Dat werd dr. Hans van Dijk, Associate Professor bij Tias School for Business and Society. Het onderwerp empathie was intuïtief gekozen, want het leek ons belangrijk en werd ook als een optie gezien omdat empathie als bijvangst van VTS werd genoemd bij onderzoek bij geneeskundestudenten. Die intuïtie bleek al snel waardevol en juist, want rond die tijd werd duidelijk, dat Nederland een groot probleem had waarin rechters een hoofdrol speelden: de Toeslagenaffaire. Enkele tienduizenden Nederlanders waren in grote financiële moeilijkheden gekomen vanwege de keiharde uitleg van een bepaald wettekst. Rapporten als die van de Tweede Kamer ‘Ongekend Onrecht’ riepen op tot ‘menselijke maat’ en meer empathie bij juristen. Het zette het onderwerp van mijn promotieonderzoek op scherp, en maakte duidelijk hoe groot het maatschappelijk belang is.

Inmiddels ben ik in de laatste fase van mijn promotieonderzoek aanbeland. Het literatuur- en veldonderzoek is gedaan en de data zijn geanalyseerd. Ik ben het proefschrift aan het samenstellen en hoop dat eind dit jaar of begin volgend jaar te verdedigen. Tot die tijd kan ik jammer genoeg nog niet in detail ingaan op de resultaten van het onderzoek. Die zijn wel erg interessant en ik kan daarom ook haast niet wachten om er meer over te delen. Ik kan er al wel het volgende over vertellen.

Het literatuuronderzoek naar VTS maakte me duidelijk hoe prachtig en van hoge kwaliteit het ontwerp van VTS is en hoe krachtig dit de methode maakt. De op het oog simpele methodiek blijkt theorieën van verschillende belangrijke wetenschappers in educatie in zich te dragen. Philip Yenawine schreef er in zijn boek over VTS ook al wat over. In mijn proefschrift beschrijf ik ze gedetailleerd, en ook hoe die theorieën precies een plek in de methode hebben gekregen. VTS blijkt daardoor een aantal mechanismen te bevatten die verschillende ontwikkelingen in gang zet en effecten geeft. Onder andere die van de esthetische ontwikkeling waar VTS specifiek voor is gemaakt, en die van kritisch denken. Daar is veel goed wetenschappelijk onderzoek over beschikbaar, vooral van Abigail Housen, maar ook van later datum.

Over de andere effecten van VTS die ik heb kunnen vinden in bijna 600 artikelen en boeken die ik heb bekeken schrijf ik in een volgende nieuwsbrief graag meer. Ik verwijs in dit verband ook naar het hoofdstuk ‘Leren door Kunst’ dat ik in de kunstmethode EXPO voor bovenbouw havo/vwo mocht schrijven, met daarin informatie over VTS. Heb je interesse in dit hoofdstuk, stuur me dan een email op i.s.sam@tilburguniversity.edu.

Wil je meer weten over hoe je kinderen leert in foto’s AI te herkennen door de inzet van VTS, kom dan op 16 mei a.s. naar de open avond van Tilburg University ‘Night University’ met thema ‘Feit of Fabel’.